Më 7 dhjetor 2023 u mbajt në Tiranë, Tryeza për Kapitullin 5 – Prokurimet Publike me tematikë “Çështjet kryesore dhe përfshirja e aktorëve të shoqërisë civile” në kuadër të ngritjes së Tryezave të Diskutimit dhe Konsultimeve të Platformës së Partneritetit për Integrimin Europian, e thirrur së bashku nga Lëvizja Europiane në Shqipëri, dhe Agjencia e Prokurimit Publik, si organi qendror përgjegjës për mbarëvajtjen e sistemit të prokurimit publik në Shqipëri. Qëllimi i kësaj tryeze ishte të paraqiste prokurimin publik si regjimi që mund të sigurojë transparencë, trajtim të barabartë, konkurrencë të lirë dhe mosdiskriminim në parimet e tij të përgjithshme, për të nxjerrë në pah procesin e përafrimit të kuadrit ligjor shqiptar kundrejt acquis të BE-së dhe të prezantojë thirrjen publike për anëtarësim në Tryezën për Kapitullin 5 brenda PPIE gjithashtu. Tryeza mblodhi së bashku përfaqësues të institucioneve të ndryshme, organizatave të shoqërisë civile, aktorë akademikë dhe mediatikë, sipërmarrje private, interesat e të cilëve janë të lidhura ngushtë me procesin e Integrimit Europian.
Xhoana Ristani, Drejtore e Drejtorisë së Zbatimit të Politikave Strategjike dhe Integrimit në Agjencinë e Prokurimit Publik, vuri në dukje në fjalën e saj hyrëse funksionin e sistemit të prokurimit publik si një mekanizëm që synon të nxisë përdorimin efikas të fondeve publike. Ajo theksoi nevojën jo vetëm për të kuptuar vetëm këtë proces me anë të të cilit autoritetet shtetërore u caktojnë korporatave private përgjegjësinë për të kryer aktivitetet e ofruara për qytetarët, por edhe për të kuptuar politikat harmonizuese të zbatuara nga Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit, saktësisht neni 70. Ndërkohë, neni 74 i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit për “Kontratat Publike” specifikon detyrimin për trajtim të barabartë dhe jodiskriminues të operatorëve ekonomikë. Ajo nënvizoi se politikat në këtë sektor duhet të zbatohen së pari dhe se duhet të përputhen më mirë me kuadrin legjislativ të BE-së. Pas fjalëve hyrëse, ajo vazhdoi të prezantojë përmbajtjen e Kapitullit 5 – Prokurimi Publik, i cili përfshin shembujt klasikë të prokurimit siç janë nevojat publike; sektori i shërbimeve si: uji, energjia, transporti dhe shërbimet postare; koncesionet dhe partneriteti publiko-privat; prokurimi dhe rishikimi administrativ i mbrojtjes dhe sigurisë. Ristani solli vëmendjen edhe tek një sërë direktivash të BE-së për prokurimin publik të vitit 2014 për dhënien e marrëveshjeve klasike, të shërbimeve utilitare dhe koncesionare. Më tej, ajo prezantoi kuadrin ligjor dhe institucional në Shqipëri. Ajo theksoi se legjislacioni aktual në fushën e prokurimit publik përbëhet nga Ligji nr. 16/2020, datë 23.12.2020, “Për prokurimin publik”, i ndryshuar. Ajo përmendi gjithashtu Strategjinë Kombëtare të Prokurimeve Publike 2020-2023 dhe planin e saj të veprimit si mjete të shkëlqyera për të nxjerrë në pah objektivat që duhet të realizohen nga institucionet shqiptare gjatë këtij harku kohor. Ristani shpjegoi gjithashtu kuadrin institucional të Kapitullit 5 duke bërë një prezantim për institucionet përgjegjëse që merren me prokurimin publik në Shqipëri. Në këtë drejtim, Komisioni i Prokurimit Publik, një institucion i pavarur, është organi më i lartë administrativ për shqyrtimin e ankesave në fushën e prokurimit; dhe Agjencia e Trajtimit të Koncesioneve kryesisht ofron asistencë për autoritetet kontraktore në projektet e koncesionit dhe partneritetet publiko-private. Ministria e Mbrojtjes dhe Ministria e Brendshme janë institucionet kryesore që merren me projektet e prokurimit të mbrojtjes dhe sigurisë. Në fund, ajo theksoi disa prioritete të Kapitullit 5 si përmirësimi i vazhdueshëm i sistemit të trajtimit të ankesave, profesionalizimi i funksionit të prokurimit publik dhe zbatimi i Strategjisë së re Kombëtare të Prokurimit Publik në Shqipëri.
Gledis Gjipali, Drejtor Ekzekutiv i Lëvizjes Europiane në Shqipëri, dha detaje të mëtejshme mbi Platformën e Partneritetit të Integrimit Europian si mjeti kryesor për të kuptuar më mirë procesin e Integrimit Europian, për të informuar qytetarët e thjeshtë dhe grupet e tjera të synuara që lidhen me fazat e tanishme të procesit, dhe për të siguruar përfshirje për të gjithë aktorët publikë dhe privatë të përfshirë në këtë aspekt. Ai sqaroi strukturën e PPIE, përkatësisht Bordin Drejtues dhe 33 Tryezat e Diskutimeve dhe Konsultimeve, të cilat krijohen paralel me kapitujt e acquis të BE-së. Më tej ai shpjegoi se Bordi Drejtues udhëhiqet nga Kryeministri dhe Ministri i Shtetit për Punët e Jashtme dhe Europën dhe përbëhet nga 15 anëtarë. Ai theksoi se ky Bord ende nuk është funksional, pasi 10 anëtarë të tij janë përfaqësues nga Tryezat e Diskutimeve dhe Konsultimeve dhe jo të gjitha tryezat janë krijuar. Po ashtu vuri në dukje se tryezat e tjera, si Tryeza e Prokurimit Publik, kanë marrë një kohë të konsiderueshme për t’u ngritur. Ndërkohë, disa tryeza të caktuara të mbikëqyrura nga Ministria e Drejtësisë dhe Ministria e Financave dhe Ekonomisë kanë qenë efektive, më së shumti për shkak të interesit më të madh publik në disa kapituj. Për më tepër, ai nënvizoi se sa e rëndësishme është për aktorët jo-shtetërorë të marrin pjesë aktivisht në këto tryeza, sepse mund të ofrojnë ekspertizë të shkëlqyer bazuar në praktikat e suksesshme. Fakti që secili grup ka dy anëtarë në Bordin e Drejtorive tregon mjaft mire rëndësinë e këtyre grupeve aktive. Në përfundim, ai theksoi se përfshirja aktive e këtyre grupeve përfshin jo vetëm të mësuarit e informacionit të thelluar për procesin e integrimit në BE, por edhe të dhënit kontribut të prekshëm duke ofruar sugjerime për ta bërë këtë rrugë më të lehtë.
Nirvana Deliu, Hulumtuese e Politikave në Lëvizjen Europiane në Shqipëri, paraqiti sugjerime praktike gjatë procesit të aplikimit për Tryezat e Diskutimeve dhe Konsultimeve. Ajo nënvizoi se një thirrje publike për anëtarësim për një kapitull të caktuar publikohet nga çdo institucion apo ministri përgjegjëse për një ose më shumë kapituj. Në rastin tonë, mbikëqyrësi kryesor i aplikimeve të pranuara për Kapitullin 5 – Prokurimi Publik është Agjencia e Prokurimit Publik. Grupet e interesit mund të aplikojnë në mënyrë elektronike duke dërguar një shprehje interesi dhe një rezyme që tregon qartë kontributin e tyre të veçantë të synuar në tryezë, së bashku me fushën e tyre të ekspertizës. Deliu dha këshilla se si të strukturohet si duhet rezymeja dhe shprehja e interesit duke pasur parasysh që të dyja duhet të adresohen në mënyrë të duhur. Ajo theksoi më tej se një kandidat, qoftë si individ apo në emër të një organizate, mund të paraqesë aplikime të veçanta për anëtarësimin në më shumë se një kapitull. Pas vlerësimit të dokumentave të dërguara, Grupet e Punës Ndërinstitucionale japin vlerësimin për aplikimin tuaj. Ajo e mbylli duke përmbledhur objektivin kryesor të sesioneve mujore të tryezave në kuadër të PPIE, që është dhënia e rekomandimeve specifike për autoritetet përkatëse në lidhje me procesin e Integrimit Europian.
* Ky sesion informues zhvillohet në kuadër të projektit “Ndërtimi i Partneritetit mbi Çështjet Themelore: Fuqizimi i OSHC-ve për procesin e anëtarësimit në BE”, me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian – IPA Civil Society Facility 2021, i cili zbatohet nga Lëvizja Europiane në Shqipëri dhe në bashkëpunim me Akademinë e Integrimit Europian dhe Negociatave (AIEN), Slovak Foreign Policy Association (SFPA) dhe Qendrën për Transparencë dhe Informim të Lirë (CTFI).